Dünya Okul Süt Günü Kutlu Olsun

27 Eylül Dünya Okul Sütü Günü

Sağlığın yaşam boyu korunması için yeterli ve dengeli beslenmede süt ve süt ürünleri tüketimi büyük öneme sahiptir. Besin öğesi içeriği açı­sından dengeli olan süt ve süt ürünleri hem çocukluk hem de yetişkinlik döneminde elzemdir.

Süt Neden Önemlidir?

Manda, koyun, keçi, inek, deve gibi birçok hayvanın sütü insan bes­lenmesinde kullanılmaktadır. Sütün besin öğesi içeriği elde edildiği hay­van türüne göre farklılık göstermektedir. Ortalama %88’i su olan inek sütü 100’den fazla farklı bileşen içermektedir. Süt ve süt ürünleri; protein, kalsi­yum, fosfor, A vitamini, bazı B vitaminleri (özellikle riboflavin, B12 ) için iyi bir kaynaktır. İnsan için elzem vitaminlerin neredeyse hepsi sütte bulunmaktadır.  A, D, E ve K vitaminleri süt yağı ile ilişkili olarak yer almaktadır. Süt, suda eriyen vitaminleri de içermektedir. Süt kalsiyum, fosfor, magnezyum, potasyum, çinko gibi mineraller için de iyi bir kaynaktır.

Süt Çeşitleri Nelerdir?

Gelişen teknoloji ile sütün üretimi, ısıl işlem uygulaması, depolanma ve analiz aşamalarında farklı ve yeni yöntemler kullanılmaktadır. Sütün besin öğesi bileşiminin korunması açısından; toplanan sütün tüketiciye ulaşana kadar işleme tekniğine uygun şekilde soğuk zincirde tutulması gerekmektedir. Soğuk zincir sağlanmadığında, sütte bulunan mikroorga­nizma sayısı artmaktadır. Bu açıdan, uygulanan ısıl işlem ile sütün besin değeri azami ölçüde korunurken, içerisinde bulunabilecek patojen mikro­organizmaların yok edilmesi hedeflenmektedir. Dolayısıyla açıkta kontrolsüz satılan sokak sütlerinin bu anlamda oluşturdukları tehlike bü­yük olabilecektir.

Pastörize Süt

Pastörize süt, TS 1018’e uygun çiğ sütlerin, doğal ve biyolojik özellik­lerine zarar vermeden patojen organizmanın tamamen, diğer organizma­ların da büyük bir çoğunlukla yok edilmesini sağlayacak şekilde, özel te­sis ve cihazlarda ısıtılıp soğutulmasıyla elde edilir. Değişik pastörizasyon uygulamaları olmakla birlikte, Türkiye’de genellikle 12–16 saniye süre ile 72–80°C’lik ısı uygulaması yapılmaktadır. Pastörize edilmiş sütlerin en önemli özelliği teknolojik işlemin hemen arkasından, taşınmada dahil olmak üzere soğuk zincir ihtiyacının varlığı­dır. Satın alındığı yerde dahil olmak üzere evlerde de yine soğuk ortam­larda, buzdolabında bulunma zorunluluğudur. Bu soğuk zincirin kırılması gerek mikrobiyolojik kaliteye gerekse de besin değerine zarar verebilece­ği bilinmeli ona göre tedbir alınmalıdır. Ayrıca bu sütler “günlük süt” ola­rak kabul edilmekte yani üretimden sonra iki gün içerisinde tüketilmeleri gerekmektedir.

Uzun Ömürlü Süt (UHT Süt)

UHT süt; çok özel ve oldukça pahalı teknolojik koşullarda sterilize edi­lerek (100°C üzerinde uygulanan işlemler) aseptik (mikropsuz) şartlar al­tında steril ambalaj malzemesiyle paketlenerek elde edilmiş süt çeşididir. UHT yöntemiyle elde edilen süt, özel düzeneklerde 135–150 ºC’de kısa sürede (2-6 saniye), plakalı/borulu değişik sistemlerle süte endirekt buhar ya da nadir olarak buhar üzerine süt püskürtülmek suretiyle direkt ısıtılarak elde edilen içme sütü olup, homojenize edilmiş, her türlü patojen mik­roorganizmadan arındırılmış, genellikle oda sıcaklığında açılmadığı veya ambalajı zarar görmediği koşullarda dört ay süresince bozulmaya karşı dayanıklılık gösteren normal tat ve kıvamda ve besin değeri oldukça iyi ko­runmuş süttür. Ülkemizde, yaygın biçimde kullanılan süte uygulanmakta olan yöntemlerden birisi olan UHT yönteminde genellikle 2-6 saniye süre ile 135-145°C’lik ısı uygulanarak bakteri sayısında %100 oranında azalma olduğu bilinmektedir

Geleneksel Yöntemle Kaynatılan Süt

Süte uygulanan bir diğer ısıl işlem ise genellikle evlerde, açıkta satılan çiğ sütlere uygulanan kaynatmadır. Kaynatma ile sütün içerisinde bulunan mikroorganizmaları ve toksinleri yok etmek için 15–20 dakika, içimlik süt elde etmek amacıyla besin öğesini maksimum seviyede tutmak için 5-10 dakika kadar ateş üzerinde ısıl işlem yapılması gerekmektedir. Isıl işlem, mikroorganizmaların üremesine engel olmak ve sütte kalite­yi etkileyen enzim faaliyetlerinin durdurulması için uygulanmaktadır. Bu nedenle sütün sağlıklı bir şekilde tüketilebilmesi için üretiminin hijyenik koşullarda yapılması, işleme, paketleme ve depolama sırasında zaman ile sıcaklık kontrolünün iyi yapılması gerekmektedir

Ne Kadar Süt Tüketilmelidir?

Sağlıklı bireylerin yeterli ve dengeli beslenmesi için tüketilmesi önerilen süt miktarı yaş, cinsiyet ve fizyolojik duruma (büyüme ve gelişme dönemi, gebelik, emziklilik, yaşlılık) göre değişiklik göstermektedir. USDA Besin Piramidi’nde yetişkin sağlıklı bir birey için süt ve süt ürünleri grubundan günde 2 -3 porsiyon (200-400 ml) tüketilmesi önerilirken; Ulusal Süt ve Süt Ürünleri Konseyi’nin yayınladığı Beslenme Rehberi’nde 2-4 (400-800 ml) porsiyon ve Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi’nde yetişkin bireylerin 2 porsiyon (bir porsiyon: bir orta boy su bardağı (200 ml), çocuklar, adölesan dönemi gençler, gebe ve emzikli kadınlarla menopoz sonrası kadınların 3-4 (600- 800 ml) porsiyon tüketmeleri önerilmektedir.

 

Dengeli ve sağlıklı beslenmenin en temel öğelerinden birisi olan sütün diğer bazı faydaları şöyle özetlenebilir:

-Büyüme ve gelişmeyi sağlar,

-Beynin gelişme ve çalışmasında faydalıdır.,

- Göz, deri ve diş sağlığını korur, diş çürüklerini önler,

- Hücre, doku, kemik, saç ve tırnak oluşumunda rol alır ve hücreleri onarır,

- Kolesterolü ve tansiyonu düşürür,

-A, B, C, D, E, K vitaminlerini içerir,

-Yaraların çabuk kapanmasını sağlar,

-Kanın çabuk pıhtılaşmasını sağlar,

-Kasları güçlendirir, kemikleri sertleştirir ve kemik erimesini önler,

-Yaşlanmayı geciktirir,

-Mikrobik enfeksiyonlara karşı etkilidir,

-İshali tedavi eder,

-Mide rahatsızlıklarını giderir,

-Sindirim sistemini düzene sokar,

-Ülseri önler,

-Kronik bronşiti önler,

-Kanserin önlenmesine yardımcı olur,

-Kilo kontrolünü ayarlar,

-Enerji verir,

-Bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalıklardan korur.

 

Okullarda Süt Tüketiminde Nelere Dikkat Edilmelidir?

-Süte alerjisi olanlar öğretmenine haber vermelidir.

-Kutuyu açtıktan sonra 30 dakika içinde süt tüketilmelidir.

- Bombeli veya tahrip olmuş kutulardaki süt içilmemelidir.

- Kutular serin ve kuru yerde muhafaza edilmelidir.

- Sütünüzü yarım bırakıp sonra içmek veya eve götürmek için ayırmayın; çünkü süt çok kolay bozulan bir içecektir.

- Sütünüzü içtikten sonra karın ağrısı, mide bulantısı hissederseniz hemen öğretmeninize durumu anlatın.

 

Kaynak: http://www.trbism.gov.tr